Temmuz 31, 2003
Prof. Dr. Coşkun Özdemir'den TKB Van Buluşması İzlenimleri
Uzun yıllardır büyük devrimci M. K. Atatürkün 1923te başlattığı çağdaş uygarlık atılımının, bir bilim toplumu olma hedefinin politikacılar tarafından baltalandığını söylemek sanırım abartma olmaz. Yazık ki yarım asırdan beri siyasetçinin bize başlıca armağanı birbiri ardısıra gelen düş kırıklıkları olmuştur.
Bugün tepeden tırnağa kire pasa ve yolsuzluklara bulaşmış bir toplumda yaşıyoruz. Hemen tüm kurumların yozlaşmadan yakasını kurtaramadığı bir ülkede üç yıldan beri gelişen büyüyen partiler üstünde ve siyaset dışında kalmayı başaran bir birlik var. Umut veren, iç açıcı bir oluşum; Tarihi Kentler Birliği. ÇEKÜL Vakfının öncülüğünde filizlenmiş olan bu birliğe Vakıf başkanı Prof. Metin SÖZEN ve ÇEKÜLün ve birliğin baş danışmanı Y. Mimar Oktay EKİNCİ; bu çalışkan ve birikimli iki insan öncülük ve önderlik ediyorlar. Bence Türkiyedeki en güzel en olumlu gelişmeye, ilerlemeye açık, giderek gücünü arttıran çağdaş bir örgütlenme gerçekleşiyor. Bu birliğin katılımcılarını bölgelerinde sahip oldukları tarih ve kültür varlıklarının değerine inanan, onları tüm ülkenin ve insanlığın ortak mirası olarak korumayı benimseyen il ve ilçelerin vali ve belediye başkanları oluşturuyor. Ne mutlu onlara ki siyasal kimliklerini bir yana bırakarak bu topluluğa katılıyor ve ortak ve soylu bir hedef için emeklerini çabalarını bir araya getiriyorlar. Bu uygarlık tarih ve kültür zengini ülkede kültür ve tarih varlıklarını korumak için inançla çalışan, bunun için yüreğini ortaya koyan özverili başkanları tanıyor ve dinliyorsunuz. Sanki yüzyıllardır süre gelen ihmalkarlıklara, bilgisizlik ve bilinçsizliğe karşı durmak istercesine çabalayan, ortaya çıkan engellerle yılgınlığa düşmeyen, dayanışma duygusunu yitirmeyen insanları tanıyorsunuz orada. Kentlerinin kültür varlıklarını özenle hazırlanmış audiovisuel görüntülerle sunuyorlar. Bu güzelim yurdun tarif edilmez güzelliklerini 11.000 yıl öncesine dayanan tarih değerlerini, bu eşsiz hazineyi böylesine kapsamlı bir şekilde ortaya koymakta bu kadar geç kalışımıza hayıflanmaktan kendinizi alamıyorsunuz. Ama işte yukarıda adını andığım, her türlü övgüye hak kazanan insanların öncülüğünde bu coğrafyada yer almış tüm tarihsel dönemlere ve burada gelişen tüm kültürlere sahip çıkmayı amaçlayan bu birlik ortaya çıkıyor ve büyük bir umudun belirleyicisi oluyor.
Van ilinde 10-13 temmuz tarihlerinde yapılan son toplantıda halkın haklı olarak deniz diye andığı Van Gölünün özellikleri ile birlikte sorunlarını 100. Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Bölümünden Doç. Dr. Mustafa Sarıdan dinliyoruz. Sadece bu suda yaşama şansı bulan inci kefalinin macerası: yumurtalarını sağlıklı bir yere, dere ağızlarına koyabilmek için gösterdiği inanılmaz çaba iyice duygulandırıyor insanı. Hem bu benzersiz varlık hem de iyi bilinen ve doğal kültür mirası olarak kabul edilen Van Kedisini yaşatmak için birer enstitüsü kurulduğunu öğreniyoruz. ÇEKÜL Vakfı Van koordinatörü Prof. Abdüsselam Uluçamdan ve arkeolog Prof. Oktay Belliden Vanın tarihi zenginliklerini dinliyoruz. Urartu Uygarlığını bu defa yakından tanıma fırsatını buluyoruz. Ünlü Van Kalesindeki yazıtlardan haberdar oluyoruz. İlin övgü ile anılan valisi Hikmet Tan ve belediye başkanı Şehabettin Özarslaner toplantıları aralıksız izliyor ve tüm davranışları ile Van Gölü havzasının bir evrensel değerimiz olduğunu çok iyi algıladıklarını gösteriyorlar. Urfa Belediye başkanı Ahmet Nahçivanın da bu toplantıya katılmasından büyük memnunluk duydum. Yazık ki doğduğum şehir olan Urfada yapılmış olan toplantıya katılma fırsatı bulamamıştım. Benim gibiler Vanda olduğu gibi Şanlıurfa da Kehriz adı verilen yer altı su kanallarının varlığını ilk defa öğreniyor ya da anılarını tazeliyorlar. Belediye başkanları ve valiler birer birer gerçekten birbirinden ilginç ve öğretici sesli ve görüntülü sunuşlar yapıyorlar.
Türkiyenin ilk kadın belediye başkanı İris Şentürkü dinliyoruz. Ondan çeşitli din ve etnik kökenden gelen insanların günlük yaşamlarını olduğu gibi eğlencelerini de örnek bir dayanışma ve beraberlik içinde sürdürdüklerini öğreniyoruz. Çizilen öyle iç açıcı bir tablo ki; bir an inanmak için fazla güzel olduğunu düşünüyorsunuz ama sonra böyle bir başkanı seçebilen bir halkın bu güzelliği de yaratabileceğine inanmak ağır basıyor. İzmir belediyesi kent kitaplığı ve onun zengin dergisi ve yayınlarıyla çıkıyor karşınıza, Bursa Osmangazi kültür mirasının korunması için 3 trilyon ayırabilen başarılı bir belediye, Ödemişi ,Tireyi, Edirneyi, Erbaayı, Demreyi, Avanosu, Hititlerin bölgesi Çorumu, Midyatı,Bitlisi, Batmanı ,Yalvaçı, birinci lige yükselen Akçaabatı ilgi ile izliyoruz. Bu eşsiz coğrafyada görülecek, öğrenilecek ve yazık ki bu toplumda pek azımızın bildiği ne kadar çok şey var. Vandan başka Bitlis ve Batman valilerin de katıldığı konuşmacılar somut olan ve olmayan kültür mirasını işliyorlar. Nihayet yürek yakan bir konuşmayı Hasankeyften A. Vahap Kusenden dinliyoruz. Vakti ile Moğolların istilasına uğrayarak tahrip edilmiş olan Hasankeyf bu defa içeriden bir saldırıya uğruyor. Bu benzetmeyi yapan yüreği yanık belediye başkanı.
Mut, Amasra, Tarsus Belediye Başkanları, Çanakkale, Manisa, Tatvan Belediye temsilcileri de bu birlikte yer almakta.
Büyük bir merak ve ilgiyle izlediğimiz bu topluluk şimdilik 115 üyeye sahip Anadolunun tüm kültürlerini kucaklayan bir uygarlık kurmayı hedefliyor. Bu hedefe doğru yol alışda yerel yönetimlerin büyük bir rol aldığı kuşku götürmez. Ama onlarla birlikte halkın da kendi değerlerini koruma, kültür ve değerlerini benimseme dünya kenti olma özlemini taşıma bilincine ulaşması gerekiyor. İlk kez katıldığım bu topluluk bana büyük bir umut verdi. Halkı da böyle bir bilinçte buluşturacağına inanmak istiyorum. Bu birliği oluşturanları bir kez daha övgü ve saygı ile anarken bu güzelim uğraşının hiçbir kesintiye ve ihanete uğramadan süregelmesini ve hedeflenen sonuçlara ulaşılmasını yürekten diliyorum.
e-mail: coskunoz@superonline.com
posted by A.T. at 13:11
Temmuz 17, 2003
Tarihi Kentler Birliği Van Buluşması - 10-13 Temmuz 2003
III. GÜN, 12 Temmuz, Cumartesi
VAN GÖLÜ BİLDİRGESİ
12 Temmuz 2003
Tarihi Kentler Birliğinin (TKB) 10-13.07.2003 tarihlerinde Van Belediyesi ile Van Valiliğinin ev sahipliği ve Van 100. Yıl Üniversitesi uzmanları ile TKB Danışma Kurulu, ÇEKÜL, Mimarlar Odası Van Şubesi ve TKB üyesi belediyelerin bilimsel ve kurumsal katkılarıyla gerçekleştirdiği Van Buluşmasının son oturumu olan FORUMda dile getirilen değerlendirmeler ile tüm oturumlardaki görüş ve önerilerin; VAN GÖLÜ BİLDİRGESİ olarak derlenmesi ve bu buluşmanın genel tespit ve dilekleri olarak ilgili kurum ve kişilere iletilmesi, katılımcıların ortak kararı olarak kabul edilmiştir.
Geçmişten Geleceğe Yaşama Kültürü nü sürdürebilmek için, UNESCO ve Avrupa Konseyi kültürel gündemlerine paralel olarak; Somut Olmayan Miras temasıyla gerçekleştirilen toplantının sonuçları özetle şöyledir:
ANADOLU KÜLTÜRLERİ, ULUSAL ONURUMUZDUR:
TKB ve toplantı katılımcıları, Anadoluyu dünyanın en zengin uygarlık coğrafyası yapan ve büyük Atatürkün; 5000 yıldır bu topraklardayız sözüyle birlikte; Türkiye Cumhuriyetinin temeli kültürdür vurgulamalarına da kaynak oluşturan tüm tarihsel dönemlere ve bu yurtta filiz verip gelişen tüm kültürlere sahip çıkarak kucaklamayı, Türkiye Cumhuriyetinin yurttaşı ve onurlu vatandaşları olmanın tartışılmaz koşulu kabul etmektedirler.
Van Gölü Havzası da, İ.Ö. 10.000lere kadar uzanan yerleşim alanlarında, HURRİ, TRANS-KAFKAS, URARTU, ROMA-BİZANS, VASPURANKAN PRENSLİKLERİ, SELÇUKLU, AKKOYUNLU-KARAKOYUNLU ve OSMANLI dönemlerine ait olmak üzere, Hıristiyanlığın, Müslümanlığın ve tarih içindeki diğer değişik inanç ve kültürlerini de yansıtan, zengin ve köklü bir UYGUARLIKLAR HAVZASI olarak, ulusal onurumuz ve evrensel değerimizdir.
TKB Van Buluşması katılımcıları, aynı zamanda insanlığın ortak mirası olan tüm bu değerleri oluşturan her türlü kültürü ve geçmişe ait tüm yaşanmışlık belgelerini ayrım yapmadan ve aynı içtenlikle sahiplenmeyi ve korumayı, Atatürkün Anadolu uygarlıklarından kök alan çağdaş Cumhuriyet ilkesini de yaşama geçirmenin öncelikli görevleri arsında görmekte ve savunmaktadır.
KÜLTÜRÜ YARATAN, YAŞAMDIR:
Günümüzde kimlikli kentleşmenin yanı sıra,kimlikli bir ulus olabilmek ve dünya topluluğunda kimlikli değerlerle saygın bir yer alabilmek için giderek daha da önem kazanan ve TKBnin de kuruluş amaç ve hedeflerini oluşturan Tarihsel ve Kültürel Mirasın temelinde, bu zenginliği yaratan ve geliştiren yaşama kültürleri, insani davranışlar, akıl ve düşünce zenginliği ile toplumsal yaşamın tarihsel yasalarını oluşturan gelenekler, müzik, eğlence, beslenme, giyim, dil ve yazı, folklör, yöresel mekan kültürleri ve UNESCOnun da; insanlığa ait sözlü ve somut olmayan miras olarak vurguladığı toplumsal tarihin tüm anı değerleri ile inanç ve sosyal ilişkiler çeşitliliği vardır.
TKB ve Van buluşmasına katılımcıları, Somut Olmayan Miras olarak tanımlanan tüm bu değerlerin binlerce yıllık kazanımlar oldukları bilinci içinde, aynı kazanımların geleceğe de esin kaynağı olacak birikimlerini koruma ve çağdaş dünya ile gelecek için değerlendirme hedefinin, ülkemiz kültürel zenginliğini korumayı amaçlayan yasalarımızda ve ilgili kurumların görevleri arasında artık yer alması gerektiğini önemle gündeme getirmektedirler.
VAN GÖLÜ HAVZASI, EVRENSEL DEĞERİMİZDİR:
Toplantılarda bir kez daha açıklanan ve yukarıda özetlenen uygarlıklar zincirinin derinliği uzmanlarca belgelenen tüm tarih, kültür, yaşam ve doğa değerleriyle birlikte; her biri geçmişin önemli merkezlerini oluşturmuş Bitlis, Tatvan, Ahlat, Adilcevaz, Erciş, Doğu Beyazıt, Çaldıran, Muradiye, Saray, Özalp, Edremit, Gürpınar, Hoşap, Gevaş, Bahçesaray, Çatak, Başkale, ve Van yerleşimlerini kucaklayan, Van Gölü Havzasının geçmişten geleceğe uygarlık ve gelişme kaynaklarının korunması ve sürdürülmesi yönündeki proje ve çabalara ilgili kurumlar etkin destek vermelidir.
Bu bağlamda, dünyada yalnız Van Gölü ve gölle buluşan akarsularda yaşamını bulan İnci Kefalinin korunması ile buna yönelik yöresel balıkçılığın ve yerel-toplumsal ekonominin güçlendirilerek gözetilmesi;
100.Yıl Üniversitesinde özel bir enstitüsü de kurulan Van Kedisinin neslinin korunması ve dünyaya bir doğal kültür miras zenginliği olarak tanıtılıp sunulması;
Yine Van yöresine özgü bir uygarlık mirası olan; tarihsel su kanalları Kehrizlerin korunması ve değerlendirilmesi için çalışmaların yoğunlaşması,
Ve, bütün bu doğal özgünlüklerle birlikte daha da anlam kazanan, tarih içindeki tüm kültürlerin simgesi ve tanıklıklarını yansıtan anıtsal ve sivil mimari zenginlikler ile eski yerleşme dokularının elde kalabilen tüm örneklerinin, bundan böyle daha fazla eksilmeden ve yıpranmalarına karşı da önlemler alınarak Van Gölü Havzasının kimlik ve kalkınma kaynakları olarak sahiplenilip değerlendirilmesi;
Bu amaca yönelik olarak ise Van Valiliği ile Van Belediyesinin ortak çabaları ve 100.Yıl Üniversitesinin bilimsel katkılarının, ilgili tüm yerel kurumlar, sivil kuruluşlar ve merkezi hükümetin etkin işbirliğiyle kalıcı ve ürün verici eylem planlarıyla uygulamalara dönüşmesi, katılımcıların ortak dileğidir.
TKB Van Buluşması- VAN GÖLÜ BİLDİRGESİ Katılımcıları (12.07.2003)
Hikmet Tan- Van Valisi
Şahabettin Özarslaner - Van Belediye Başkanı
Dr.Bekir Kumbul -Tarihi Kentler Birliği Başkan Yrd., Antalya Belediye Başkanı
Prof. Dr. Metin Sözen - ÇEKÜL Vakfı Başkanı, TKB Danışma Kurulu Başkanı
Kayhan Kavas - İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürü
Cengiz Varnatopu - Edirne Belediye Başkanı, TKB Encümen Üyesi
Naif Alibeyoğlu - Kars Belediye Başkanı, TKB Encümen Üyesi
Ahmet Bahçıvan - Şanlıurfa Belediye Başkanı, TKB Encümen Üyesi
Oktay Ekinci - TKB Genel Danışmanı
İris Şengül Şentürk - Antakya Belediye Başkanı, TKB Meclis Başkan Vekili
Prof. Dr. Zahit Ağaoğlu - 100.Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam - 100.Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Oktay Belli - İÜ Van Bölgesi Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar Merkezi Müdürü
Doç Dr. Mustafa Sarı - 100.Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi
Enver Özkahraman- Sanatçı
Yrd. Doç. Dr. Şahabettin Öztürk- 100.Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi, Mimarlar Odası
Sönmez Karabulut - Van Mimarlar Odası Şube Başkanı
Mithat Kırayoğlu - TKB Danışma Kurulu Üyesi / ÇEKÜL Vakfı Başkan Vekili
Prof. Dr. Arsın Aydınuraz - UNESCO Türkiye Milli Komisyon Başkanı
(Konuşmacı Belediye Başkanları:)
Mehmet Eriş- Ödemiş Belediye Başkanı
Şehmus Nasıroğlu- Midyat Belediye Başkanı
Abdulvahap Kusen- Hasankeyf Belediye Başkanı
Tekin Bayram - Yalvaç Belediye Başkanı
Ahmet Yenihan- Erbaa Beldiye Başkanı
M. Seyhan Duru - Avanos Belediye Başkanı
Dr. Sabri Yetkin - İzmir Kent Arşivi Müdürü
TKB Üyesi Belediye Başkanları
Konuk Valiler - Konuk Kaymakamlar- ÇEKÜL Grubu - TKB Sekreteryası
ve Tüm Katılımcılar
posted by A.T. at 12:21
Tarihi Kentler Birliği Van Buluşması - 10-13 Temmuz 2003
III. GÜN, 12 Temmuz, Cumartesi
Tarihi Kentler Birliğinin yeni üyelerinden Akçaabat Belediyesi adına Başkan Şefik Türkmen, Çorum Belediyesi adına Başkan Yardımcısı Ekrem Eren, Osmangazi Belediyesi adına Başkan Hilmi Şensoy, Tire Belediyesi adına Başkan Tayfur Çiçek, belediyeleriyle ilgili sunumlar yaparak, yörelerini tanıtıcı konuşmalar yaptılar.
Sonra FORUM'a geçildi...
Sabri Yetkin/İzmir Büyükşehir Belediyesi Danışmanı
"Somut olmayan mirasın belgelenmesi konusunda, somut unsurlar soyutlaşmış, belleklerden silinmişi yapıları tekrar belleklere kazandırmak, belgelemekj için yayın faaliyetlerinden bahsediyorlar.
- Kent kitaplığı yayın dizisi altında 41 kitap, 19 anı kitabı 6 dergi
- 4 ana dizi: Kent kitapları Tanıtımlar Anı kitapları Dergiler
Soyut kültür başlığı altında yapılanlar:
5 ANA KATEGORİDE
1) Anılar
2) Sözlü tarih
3) Seyyahlar
4) Gastronomi (Yeme içme kültürü)
5) Var olmayan kültürün tanımlanmsı
1) ANILAR: Kent tarihi için önemli. Bugün artık kentte var olmayan ilişkiler bu anılar yoluyla aktarıldı, canlandırıldı.
2) SÖZLÜ TARİH: Kaynaklar yaşlı insanlar olduğu için hızlı davranmalıyız
3) SEYYAH ANLATILARI:
4) GASTRONOMİ (YEME İÇME KÜLTÜRÜ): Mutfaktan pişmiş yemekleri öğreniyoruz.
5) KENTİN YİTİRİLMİŞ YAPISI: 1922 yangın, kentin 65%sini kaybettiği için soyutlaşmış, anlamakta zorluk çektiğimiz yapıyı anlamaya çalışmaya yönelik çalışmalar.
- Misal: Kartpostallardan tarih kitabı
Bu belleği geri kazanma çalışması belediyelerin görevidir. Bunun için belediyeler yayıncılıkta ciddi roller üstlenmelilerdir. İzmirde bunun için akademiden öğretmenlere geniş bir kadro oluşturmuşlar."
Oktay Ekinci :
" Mozaik konusunda yeniden düşünülmesi konusunda çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Çünkü tarih içindeki beraberliğimize ters düşen bir terimdir mozaik. Dağılabilir bir özelliktir. Anadolunun kültürünün dağılabilir özelliğe sahip olduğunu düşünmüyoruz. Ayrıca mozaik bir tasarım ürünüdür. Buna karşılık Anadolunun çok kültürlülüğü bir tasarım sonucu değil bir süreç içinde meydana gelmiştir. Anadoludaki kültürler beraber yaşadığı için vardırlar. Biz buna bir kavram olarak alaşım dedik. Bu terimde çok iddialı değiliz. Anadoludaki kültürler Anadolunun içinde yoğrulan farklı kültürlerdir. Farklı coğrafyalardaki kültürlerden farklıdır.
- UNESCOnun insanlığa ait sözlü ve manevi miras konusunda yaptığı vurgu önem kazanıyor.
1) Yaşama kültürü, anıtsal mimari vb. mirasın yaratıcısıdır
2) Doğayı kullanma becerisinin zenginliği
Tarihi kentler bu ikisinin eseri.
- Belediye başkanlarından bunları dinledik. Yaşama kültürü toplumsal temsiliyet olduğu için belediye başkanlarımızın konuşması doğaldır.
Somut olmayan miras aklın ve akıl yaratıcılığının tarihidir. Örnek: Hayvanlar aleminde bir tek insanın barınağı değişime uğramıştır. Bunun korunması gelecek kuşaklara bu aklın aktarılması demektir."
Doç Dr. Hüseyin Çelik/Milli Eğitim Bakanı
"Türkiyenin dört bir yanından şehrimize teşrif edenler!
Bu toplantının vekili bulunduğum ilde yapılmış olması benim için çok önemlidir. Azeri türkçesinde kent, 'köy' demektir. Şehirlerimizin köyleşmiş olmasından bu tabir yerine oturuyor. Kentlerimiz gittikçe köyleşmeye başladı. Bunu önüne geçilmesi gerekiyor. Kültür insanın insan olma vasfıyla ilgili bir olaydır. Gelişme, değişme ve güzelleştirme insana mahsustur. Evrende her şey insan etrafında şekillenmektedir. Kültür ile tabiat arasındaki ilişkiye Oktay Ekinci de değindi. Soyut olan birikim ve tavır bir taraftan mimariye, etnografyaya, kilime vesaireye yansır. Soyutla somut arasında bire bir ilişki vardır. Van şehrinin Van Gölü kenarına kurulmuş olması tesadüf değildir. Van Havzası her tarafından sular fışkırır. Bu gölün maviliği kadar güzel bir mavi bulamazsınız. Millet ile ırk farklı şeylerdir. Bütün dillerde farklı kelimelerle anlatılır. Evrensel olan kültür elbette ki en üst kültür.
Gökkuşağının güzel olmasının nedeni içindeki renklerin fazlalığı ve çeşitliliğidir.
Her insan ayrı bir alemdir. Bu çeşitlilik doğanın özünde vardır.
Totaliter rejimler veyacıdır. Sen veya ben derler. Demokrasiler vecidir. Biz ya, ya dacı olmamalıyız. Bu açıdan kültürel çeşitlilik üstüne daha fazla düşünmemiz gerekiyor. Tabiatın kendi içinde saat gibi bir işleyişi vardır. İnsanların toplu olarak yaşayışından dolayı ortaya çıkan sorunlar vardır. Beledi olmak (şehirli olmak) gerekir. Bir düzen içinde beraber aynı coğrafyada olmak gerekir. Bu açıdan belediyelere büyük bir görev düşer. Tabii TKB nin buradaki önemi büyüktür.
Binlerce yıllık tarihe sahip güzel van şehrinde, TKBnin çok önemli bir toplantı yapmış olması bendenizi bir van milletvekili olarak çok mutlu etmiştir.
Van şehri son yıllarda zevksiz bir şekilde büyüdü. Büyümekten öte irileşti. Bizler ne yapıp edip Van gibi Diyarbakır gibi göç olan yerlere önem vermeliyiz. "
Prof. Arsın Aydınuraz - UNESCO TÜRKİYE MİLLİ KOMİSYONU BAŞKANI
"Yaygın bir yanlışlık var. Van Belediye Başkanı dedi ki: 'Unesconun Türkiye masası şefi aramızda'. Oysa bizim adımız UNESCO Milli Komisyonu!
TKBnin oluşumu ÇEKÜLün önderliğinde UNESCO adını sıkça kullanan bir oluşum içinde. Misyonlarımız içinde hükümetlere danışmanlık etmek de vardır. Biz para almayız ama Sekretarya'mız Milli Eğitim Bakanlığından kaynak alır. Sayın Ekinci mayası Metin Sözen tutkalıyla yapıştırılmış bu güzel grupta, somut ve somut olmayan miras terimini biraz açmamı istedi. Dünya Miras Komitesi yapılandırması içinde ilgili ülkeler tüm insanlık adına korunması gereken varlıkları deklare ederler ve daha sonra bunları korumayı taahhüt ederler. Türkiye de 9 tane varlık önerdi. Ama Pamukkale hariç diğer önerilenler çok somut varlıklardı. Diğer ülkelerde de bu böyle oldu. Bundan dolayı, somut olmayan mirasa yönelik ayrı bir liste oluşumuna gidildi. Dünya Miras Listesi ve Somut Olmayan Miras Baş Yapıtları Listesi diye iki liste olacak. Türkiye bununla ilgili olarak meddahlık konusunda başvuru yaptı...
'Dünya Belleği Listesi' diye de bir liste var. Türkiye bu konuda da başvuru yaptı. Birinci öneri Kandilli Rasathanesi El Yazmaları, ikinci olarak Boğazköy Tabletleri de kaydoldu. Şimdi Süleymaniye Kütüphanesi El Yazmalarıyla uğraşıyoruz.
Türkiyede 9 kırmızı nokta (kültür varlığı) var. Ama burada doğal değerler -Pamukkale dışında- biraz unutulmuş.
'MAB- Man and Biosphere' Listesi... Türkiyenin biosfer rezervi yok. Çok uğraştık ama niye yok anlayamıyoruz. Bizim yasal düzenlemelerimizde biyosfer tanımı yok. Kültürle ilgili 4 liste var. 4. Liste de böylece Biyosfer Rezervi Listesi. Bunların hepsini gözönüne almamız gerekiyor."
Hüsnü Işıkgör-Bitlis Kültür ve Turizm Müdürlüğü
"Somut olmayan kültür konusunda bir Bitlis halk inancı: Çarşambaları, Mart ayının son haftasıdır. Şeytanın babasının izine gittiği ve o dönemde yağmur veya kar yağarsa bereketin bol olacağı inancı hakimdir. Bu inancı paylaşanlar o dönemde traş olmayıp, banyo yapmamaktadır. Ben de bu vesile ile bunu eklemiş olayım!"
Yalçın Kurt/Kültür Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı:
"Aynı zamanda bir belediye başkanı ve kurullarda çalışmış birisiyim.
Kültür ve Turizm Bakanlığı görevlerinden bazılarını yerel yönetim ve stklarlar paylaşacak, özel sektörde bu işin içinde yer olacaktır. Finans ayağı kültürel çalışmalarda çok önemlidir. 2 gün önce TC genelinde proje boyutunda bize talep çok azdır. Projesi olan tekliflere öncelik tanıyoruz.
2863 sayılı yasa ile ilgili çalışmalar devam etmekte. Uygulamaya yönelik çalışmalarınızı değerlendireceğiz.
Sevgili belediye başkanlarına saygıdeğer hocamız Metin Sözen adını şehirlerinde caddelere parklara vermelerini öneriyorum."
Efkan Ala - Batman Valisi
"Bu birliğin oluşması ve devam ettirilmesini sağlayan herkese teşekkür ediyorum. Bazı olumsuzlukların bizim yolumuzu kesmemesi gerekir. İnsanlardan ve bazı düşüncelerden korkulmasını anlayabiliyorum. Ama binlerce yıl öncesindeki insanların yaptığı eserlerden, kültürel mirastan korkulmasını anlamak mümkün değil."
Prof. Dr. Metin Sözen
"Beraberlik tutkalının kıvamını beraberce tutturabildiğimiz zaman ilerideki birliktelikler sağlam olur. TKBnin belleğine kazıdığı şey süreklilik. Korkunun ecele faydası yoktur. Kavramları doğru bir şekilde doldurmalı doğru insanlarla geliştirmeliyiz. Bugün 115 belediye üyemiz var. Ama bunun arkasında valilerimiz, kamunun diri güçleri, stklar ve özel kuruluşlar var.
UNESCO, Birleşmiş Milletler, AB ve Avrupa Konseyi bizle var. Ne olursunuz, kaynak olma, beraberliğinizi büyüklüğü taşıma konusunda uluslararası gündemi değiştirecek kişilerin bizler olduğuna inanmalıyız. Bizler bu ülkenin gündemini değiştirmeliyiz. Doğa ve kültür öncelikli bir gündem yaratmalıyız. Öne çıkıp resim verdiğiniz zaman arkanızdaki insanın soru işaretleri fazlalaşır."
Oktay Ekinci:
"Toplantı sonucunda Van Gölü Bildirgesi olarak ilan edilmesini düşündüğümüz bildirgeyi birazdan sunacağız."
posted by A.T. at 12:03
Temmuz 16, 2003
Tarihi Kentler Birliği Van Buluşması - 10-13 Temmuz 2003
II. GÜN, 11 Temmuz, Cuma
Van Valiliği ve Van Belediyesi tarafından İl Kültür Merkezi'nde düzenlenen toplantı Saygı Duruşu ve İstiklal Marşı ile başladı...
Açılış Konuşmaları şu sırayla yapıldı:
Şahabettin Özarslaner- Van Belediye Başkanı
Sönmez Karabulut- Van Mimarlar Odası Şube Başkanı
Erdoğan Bilenser- TKB Başkanı (Bursa Büyük Şehir Belediye Başkanı) yerine Dr. Bekir Kumbul, TKB Başkan Vekili (Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı)
Prof.Dr.Yücel Aşkın- 100.Yıl Üniversitesi Rektörü
Hikmet Tan- Van Valisi
Şahabettin Özarslaner- Van Belediye Başkanı, konuşmasında "Yerel yönetimler olarak üstlendiğimiz önemli kimliğimizin farkındayız. Dünya global sisteminin önemli göstergelerinden biri olan yerel yönetim işlevi, takdir edilir ki, kentine bir kimlik kazandırmak, ileri, seviyeli, demokratik bir oluşum içine çekmek, refah ve huzurlu bir ortam yaratmak, halkın ve sağduyunun sesi olmak, onlara hizmet etmektir.
Bunun yanında sahip olduğu kültürel, tarihsel, otantik ve doğal değerlerine sahip çıkmak, onu dünya kamuoyuna duyurmak ve kalıcı bir eser bırakmaktır. Yeni nesil için yarınlara emin ve güvenilir bir kent belde bırakmaktır
" dedi. Van Gölü'nün kirlilikten kurtarılması için bir çağrı yapan Özarslaner, Gelin Ortadoğu ve dünyanın yakın gelecekteki turizm merkezi Van Gölü Havzası ve çevresi ile dünyanın 4. büyük gölünü kirlilikten kurtaralım. Tarih ve kültür mozaiği bölgemizdeki binlerce yıllık kültürel ve tarihsel mirası koruyalım ve geliştirelim. Birbirimize sahip çıkmalı ve uygarlık yolunda yarışmalıyız dedi.
 
Solda Van Belediye Başkanı, sağda Mimarlar Odası Başkanı... Aşağıda salondan görüntüler...
 
Van Mimarlar Odası Şube Başkanı Sönmez Karabulut da koordinasyon ve işbirliği eksikliğinden yakınarak, "bu Buluşma'nın iyi sonuçlar doğurmasını umut ettiğini" belirtti. (*)
Sonra TKB Başkanı Erdoğan Bilenser'in ilettiği mesaj okundu:
Sayın Valim,
Sayın Belediye Başkanlarım,
Değerli Konuklar,
Tarihi Kentler Birliğimiz kurulduğu 2000 yılından bu yana hızla gelişti ve birbirinden başarılı etkinlikleri ve birliktelikleri, sizlerin de desteği ve çabasıyla gerçekleştirdi.
En son Mayıs ayında Bursada gerçekleştirdiğimiz Uluslararası Toplantımızın, sonuç bildirgesinde de belirttiğimiz gibi, Birliğimiz tarihsel ve kültürel mirasın korunması konusunda verilen uluslararası sözlerin tutulmasına katkıda bulunmaya devam edecektir.
Yine çok başarılı olacağına inandığım Tarihi Kentler Birliği Van Buluşmasını Van Belediyesi ve Van Valiliğinin ev sahipliğinde gerçekleştiriyoruz. Maalesef, daha önce belirlenmiş olan programım nedeniyle sizlerin aranızda bulunamıyorum.
Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliğinin kültürel gündeminde önem kazanan somut olmayan kültürel miras kavramının ele alındığı bu etkinliğimiz, Ankara Beypazarı Bildirgemizde ilan ettiğimiz Korumanın 5 Yılı Kampanyasının önemli bir adımı olacaktır.
Bu etkinliğimizin gerçekleştirilmesini sağlayan başta Van Valisi Sn. Hikmet TANa, Van Belediye Başkanı Sn. Şahabettin ÖZARSLANERe, ÇEKÜL Vakfı Başkanı değerli hocamız Sn. Prof. Dr. Metin SÖZENe, Tarihi Kentler Birliği Genel Danışmanımız Sn. Oktay EKİNCİye, Tarihi Kentler Birliği üyesi değerli meslektaşlarıma, bilimsel katkıyı sağlayan Van 100. Yıl Üniversitesine ve Rektörü Sn. Prof. Dr. Yücel AŞKINa ve tüm katılımcılara teşekkür ediyorum.
Toplantının başarılı geçmesini diler, en içten saygılarımı sunarım.
Dr. Bekir Kumbul şunları söyledi:
"TKB Anadoluyu buluşturan, bizim harcımız olan bir değerimizdir. 2000 yılında doğan bu bilinç her yıl Anadoluyu sarıyor, büyüyor. TKB ilgili sivil toplumun temsilcileriyle buluşmuş bir Birliktir. Kimlikli kentleri yaratabilmek için bu kimliği önce kendimizin tanıması, kavraması ondan sonra Anadoluya yayması gerekir. AB diyorsak, ona kültürümüzle kendi kültürel kimliğimizle üye olmamız gerekir. Dünya coğrafyası üzerinde otuzdan fazla medeniyetin yaşadığı ve her medeniyetin kendine özgü özelliklerini yansıttığı bir coğrafyada, geçmişin değerlerini bugüne yansıtıp geleceğe ışık tutmaya çalışıyoruz. Bu 3 aylık toplantılar bizi birbirimize yaklaştırmıştır. Anadolunun her noktası ayrı heyecan, farklı kültür, farklı mozaik yansıtıyor. Anadolu açık bir müze, uyuyan bir dev ve o dev bir gün ayağa kalkıp çığ gibi büyüyecek. Bu coğrafyada değerler yaratılmış, bu değerler yani somut olmayan miras: gelenekler, görenekler, müzik, gastronomi, toplumları toplum yapan kültürel değerler, o insanı insan yapan değerler yani somut olmayan miras.
Antalyalılar dergisinde, Nereden ne zaman gelmiş olursan ol Antalyalısın ve kültürünü yansıt diyoruz. Bir çoğumuz geçmişle ilgili en fazla dördüncü nesli biliriz. Öyle mi olmalı? Yukarıdan yavaş yavaş birer birer kopacak bu değerler; onların gelenek görenekleri, yaptıkları, tüm bunlar yazılmalı. TKB üyelerine öneriyorum; geçmişten geleceğe kentimiz, bu görüşle sahiplenme duygusu artıyor. Sahiplenme, kültüre sahip çıkmayı, korumayı getiriyor yani somut olmayan mirasımızın tarihimizle birlikte taşınmasını sağlamalıyız.
Sürdürülebilir kalkınmanın temeli, sürdürülebilir çevre ve çevreye sahip çıkmak, temel değerlerimizi, kültürümüzü ortaya çıkarmaktır. Kültürel globalizm; değişik kültürlerin insanlar tarafından algılanabilmesi, yaşanabilmesi, tüm insanlığın ortak mirası, tüm insanlığa mal edilmesi, onu ortaya çıkarıp insanlığa sergilemektir. Kimlikli, kişilikli kentler arkasından kimlikli Anadoluyu yaratmalı ve bu kimlikle mirasa sahip çıkılmalıdır."
100. Yıl Üniversitesi Rektörü'nün Program'da adı olmasına rağmen kendisi yoktu. Onun yerine orada bulunan Van Milletvekili Yekta Haydaroğlu (AKP);
"Geçen hafta Napoli'deydim, bizi Pompei'ye de götürdüler, oradaki turist sayısından çok etkilendim, burada da 700 yıllık mazi var, turizm lazım bize de" diyerek, kişisel görüşlerini ve kültür anlayışını açıkladı salona...
Van Valisi Hikmet Tan ise, "Bugün hayatımın en mutlu günü" diye başladığı konuşmasında önemli bir dönüm noktasında bulunduğunu bunun için çok mutlu olduğunu söyleyerek, tarihi ve kültürel değerleri korumak ve gelecek nesillere harap olmadan aktarmak için çaba gösteren tüm kurum ve kuruluşlara destek olmak gerekiyor. Bunun için elimden gelen desteği vermeye hazırım. Özellikle Van Gölü'nün kirlilikten kurtarılması için sürdürülen çalışmalarda Belediye'mizin Almanyadan almak istediği dış kredi için gereken desteği verdim dedi. Hikmet Tan, sözlerine şöyle devam etti:
"TKBye, bu fırsatı sundukları için şükranlarımı sunarım. Van buluşması Bursa toplantısında belirlendi, tarihi yakın olduğu için de bazı aksaklıklar yaşanmış olabilir, bunu bir dahakine telafi edeceğiz...
Müsadenizle 2 önemli tesbitimi sizlerle paylaşmak istiyorum.
Biz bu buluşmadan ne bekliyoruz?
Özellikle Van Gölü Havzası ile ilgili düşünceleri, çözümleri ve sorunları dile getirecek özellikle hemşehrilerimizin bunu dinlemesini istiyorum. Sadettin Tantan ve Nami Çağan başkanlığında sayın valilerin katıldığı bir toplantı yapıldı. Özellikle Van Gölü Havzasının sorunlarının dile getirildiği bir bildiri yayınlandı. Bazı çevreler bunu protesto etti ancak bu toplantı yaptıkları bu talihsiz protestonun bir cevabı olacaktır.
Antalya Belediye Başkanı'mız ve bizim Belediye Başkanı'mızın da dile getirdiği gibi, öncelikle bu kimliği tüm Türkiyeye ve sonra dünyaya tanıtmak, gerekir. Bunu da özellikle havzamızın sorun ve çözümlerini gün ışığına çıkarmakla başlayabiliriz. Biz ilimizin bir kongre merkezi olması için çalışmalara başladık, inanç turizmi konusunda ısrarla duruyoruz çünkü bana göre inanç, insanları ayırmaz, birleştirir. Van'ın bir kongre merkezi olması konusunda sıkıntılar çekiyoruz ancak bu sıkıntılar sadece Vana ait sıkıntılar olmadığı için, burada Bitlis valisiyle de ortak çalışmaya başlayacağız.
Van Gölü Havzasının diğer bir sorunu ise çekilmez hale gelen Üvez Sineği sorunudur. Temmuz, Ağustos aylarında oturmak mümkün değil. Bu sorunun havza boyutunda çözülmesi gerekir ki bunu iki il olarak çözeceğiz.
Van Gölü Havzasının kültür, turizm ve sanatsal değerlerinin kitlelere tanıtılması için yapılması gerekenler var. İran ile 250 km'lik bir sınırımız var. Bu insanlar bizimle ortak çalışmak, alış veriş, ticaret yapmak, sporda ortak olmak istiyorlar. İran Büyükelçiliğinden, Urumiye Valisi ve Azerbaycan Valisinden Van arasında hava köprüsü kuralım teklifi geldi. Onlar bizlerle herşeyi yapmaya hazır. Kapıköy İran arası 30 km yolun düzeltilmesi gerekiyor. İran bu konuda çalışmaya başladı. Van- Hoy- Kapıköy arası transit karayolu geçişinin sağlanması için çalışıyorum. Sayın milletvekilimizin de bu konunun üzerine düşmesini istiyorum. Tatvan Van deniz yolu, Van İran demiryolu veya Türki Cuhuriyetlerle Van arası demiryolu, Tatvan- Gevaş- Edremit- Van, Tatvan- Erciş- Van arası demiryollarının projelerinin geliştirilmesi lazım. Milletvekilimizin bunun da arkasında olup, konuyu izlemesini istiyorum. Belediye Başkanımız projelere daha çok destek gerektiği konusunda söylediklerini ben de destekliyorum. Almanyadan gelen teknik heyetlerle valilik olarak bu projeyi desteklediğimizi söyledik. Milletvekillerimiz bu konuyu takip etsin ve yarım kalan bu arıtma projesini tamamlasınlar istiyorum.
Bir ay önce Mustafa Sarı, İnci Kefalinin göç yollarını tanıtan, yumurtlamak üzere derenin içine göçü gösteren bir belgesel hazırladı ve bu belgesel tüm televizyonlarda yayınlandı. Bu Vanın değerini dünyaya tanıtmak için en iyi yoldur..."
Sonra yarım saatlik bir Çay Molası verildi ve bu sırada aynı mekanda açılmış bulunan Sergiler gezildi...
   
 
Daha sonra " Van Gölü Havzasında Tarih, Kültür ve Çevre" başlıklı ilk oturuma geçildi. Oturumu TKB Danışma Kurulu ve ÇEKÜL Vakfı Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen yönetti...
Sunumlar:
Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam (100. Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi); "Van Gölü Havzasının Tarihsel ve Kültürel Varlıkları",
Doç. Dr. Mustafa Sarı (100. Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi); "İnci Kefali",
Prof. Dr. Recai Karahan (100. Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi);"El Sanatları",
Prof. Dr. Zahit Ağaoğlu (100. Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi); "Van Kedisi"
Yrd. Doç. Dr. Şahabettin Öztürk (100. Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi); "Vanın Yeraltı Su Kanalları / Kehrizler",
Sanatçı Enver Özkahraman; "Vanın Tarihi ve Kültürel Yaşamı"
Prof. Dr. Metin Sözen şöyle konuştu:
"Vali Hikmet Tan, TKB'nin kuruluşunda Bursa'da evsahibi idi, şimdi Van'da evsahibi... Yaptığı konuşma bir açış konuşmasının ötesindeydi... Burada yazı yazmayı, not tutmayı geleceğe bildirecek bir Birliğin içindeyiz. Her akla geleni konuşmak zorunda değiliz. Bilim insanları masa başında billgi ürettiği zaman bilim gereksizdir. Burada bilimi hayata taşıyan insanlar oturuyor. Burası için üretiyorlar, dünya için de üretiyorlar. Bilimi topraklara taşıyınca bilim değerlidir. Buradaki arkadaşlar kendilerini buraya adamışlardır. Uygarlık, bilime alternatif, getirdiği zaman ciddidir. Bilginin akışı havza boyutunda olacaktır. Havza boyutunda koruma budur. Van Gölü... O çanağın içinde rengi hergün değişen bir su... Doğudan gelen, savaşlar bitirien insanlar bu suyun kenarında oturup dinlenmişlerdir. Doğu ile batının nefes aldığı nokta, büyük çatışmalar burada olmuştur. Onun için burada konuşurken çok dikkatli olmak zorundayız. Bu yüzden bir vefa borcu olarak Mahalli İdareler Genel Müdürü Kayhan Kavas'ı buraya çağırıyorum"
Kayhan Kavas: "10 yıl önce Hakkari'de Yüksekova Kaymakamı idim. O zamandan bu zamana çok şey öğrendim. Hocam bir vefadan bahsetti, bir borç varsa eğer, biz hepimiz ona borçluyuz, vatan ve kültür sevgisiyle hafızalarımızı yaşanabilir kılmak, hafızamızı neden nasıl kullanmamız gerektiğini bilgece bize öğreten Metin Hocamı selamlıyorum.
Bugün 1000'in üzerinde 'Birlik' var. Bu birlikler dünyada yaygın ve önemliler. Ülkemizdeki birlikler ize ne yazık ki arzu edilebilir yerde değiller. Ama TKB başka, o diğerlerine örnek olmalıdır. 'TKB ortak paydayı doğru belirlemiştir' dendi, neden ortak paydayı doğru belirledi? Konunun öneminin farkında olan belediye başkanları son hız çalışıyor. Kültür ve tarih mirasına sahip çıkmak; onu bilmek, anlamaktır. Yarınlarla ilgili hedef koyabilmek için bilmek anlamak gerekir. Yarınlara hedef koymak için konuyu anlamak, halka yaymak ve halkla birlikte konuyu uygulamak gerekir."
Prof. Dr. Metin Sözen :
"Şimdi buradaki bilim insanlarımız 'Üniversitede ışık saçma'nın ne anlama geldiğini burada kısa sürede anlatacaklar. Tarihsel mirasın tüm parçalarını toplayan-koruyan bir gruptalar, ÇEKÜL üyesi, STK lardan aldığı uyarı ve destekler üniversitedeki çalışmalarına yön vermektedir. Bunun için yetiştirdiği gençler için teşekkür ediyorum. Burada eşit koşullarda eşit yerde duruluyor. Beldelerle belediyeler eşit konumda... Bu eşitlik beraberlikle daha güçlü olmayı getiriyor. İlk sözü Abdüsselam Uluçama veriyorum..."
"Sayın milletvekillerimiz Van hakkında pek malzeme olmadığını söyledi, ancak yanlış anlaşılmasın, Vanın 35 yıldır üretilmiş ciltler dolusu kitapları var. Van gölü havzasının kurumlarla ilgili sorunları var. Konuların kısa zamanda çözülmesi için 4 yıl önce Kültür ve Tabiat Değerlerini Koruma Bölge Kurulu kuruldu. Ama hala faaliyete geçemedi. Bunu da milletvekilimiz de söylüyor. Tarihi eserlerin bir çoğu kalmamış, bir çoğu yıpranmış ve yok olmuş. Ama biz her zaman burada varız ve iletmeye hazırız." diyerek, açılıştaki milletvekili konuşmasına gönderme yapan Uluçam, gerçek bir bilim insanı tavrı sergileyerek, konuşmasında yer alan URARTU kültürüne ilişkin 10 dianın, kendisi tarafından değil, bu konunun uzmanı Prof. Dr. Oktay Belli tarafından sunulmasını önderdi ve Prof. Belli'yi sahneye davet etti.
Prof. Dr. Oktay Belli:"35 yıldır burada çalışıyorum. Boğazköy-Hattuşaş Almanların elinde, tek Urartu uygarlığı bizim elimizde. 1959dan beri 1200den fazla tanıtım yayını yaptık. Geçmişte yaşanan ama somut olmayan miras, biz bu duruma düştük. Abdüsselam Uluçam özellikle Ortaçağ İslam döneminde ait tüm kültür varlıklarının envanterini yaptı ve yayınladı.
Erçek gölünün doğu kısımında Karagündüz, Urartu öncesinin nasıl geliştiği ve erken dönemi konusunda bilgi verir.
Yakın doğuda 5.yy ın son çeyreğinde Urartu Krallığı geliyor ve burayı başkent seçiyor, kayalığa kale yapıyor. Bu bölgedeki ilk ve tek başkent oluyor. Bu kale 1380 metre uzunluğunda doğu-batı doğrultulu, yerden 60 metre yüksekliğinde, güneyi dahil 80 metre. Anadolunun en görkemli Urartu mezarlığı burada. Askeri ve siyasi eylemler bu mezarların duvarlarına yazılmış. Başka yerde yok. Açık hava kültür merkezi.
Urartu uygarlığının en büyük katkısı bize ilk yazıyı getiriyor. Tanrıları, töreleri, bölge isimleri kral isimleri konusunda çok önemli belgeler yapıtlar var. Urartudan sonra kimse Asura haraç ödememeye başlamış. Urartu kanunlarının betimlendiği bir kalkan bulundu. 1963ten beri kazısı yapılıyor. Gürpınar ovasında yapılmış. Urartu mimarisinin en önemli mimarisi. Bu kazıları bilim için değil, turizm için yaptık. Urartular Anadolunun ilk kuyumcu toplumu, madenleri en iyi kullanan uygarlığı.
Eski Van ve 1920den sonra gelişmiş bir Van kenti var. 19. yy da 84.000 nüfuslu bir kentten 1915ten 1918e kadar Ermeni ve Rus birliklerinin heryeri ateşe vermesiyle yok oluyor.
Süleyman Han camiisi 1534 yılında yapılmış. Ahlat Şahlar döneminden kalan Van Ulu Camiisi 4 şiddetinde bir depremle yıkılacak. İrandan Harputa, başka tuğla minareli camii yok. Kızıl türbeli camii Selçuklulardan kalma. 1567 tarihinde Mimar Sinana yaptırılmış bir külliye bulunmakta. Kazılar parasızlıktan devam edemiyor.
Çifte Hamam-----Külliye Geçit
Kaya çilingir camiisi, Çifte Hamam külliyesi örnek alınarak yapılmış
Kerpiç doku------Van mimarisinin geleneksel örneği
Abdurrahman Babe türbesi her Perşembe panayır yeri olur öğleden sonra.
Halime Hanım kümbeti sağlam
Akdamardaki Akdamar kilisesi, Kral Viking yaptırmış.
Erek dağında 7 kiliseler olarak bilinen Ermeni isyanlarının başlatılıp ilk yerel gazetenin basıldığı kilise.
Aslında Van gölü çevresinde çok başkent var. Eski Ercişte suyun altında kaldı. Ahlat merkezi, sonra Çelebi mezarlığı Selçuklu mezarlarının en büyük örneklerinden.
Doç. Dr. Mustafa Sarı (100. Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi):
İnci Kefalini çok toplantıda anlatırım ama bence en önemlisi bugünkü toplantı. Çünkü TKB tarih-sanat değil, bir bütünsel yaklaşım çerçevesinde İnci Kefalinin yaşam öyküsü, yaptıklarımız ve şu an olduğu noktadan bahsedeceğiz.
Van Gölü 60.000 yıl önce, Süphan ve Nemrutun lavlarını püskürmesiyle oluşmuş. Muş ovasıyla bağlantısı kopmuş ve genç bir okyanus olarak nitelendiriliyor. Tatvan ve Ahlatın kesim noktası en derin noktasıdır. Van gölünü derinlik olarak cezveye benzetebiliriz. PH 9.8 , denizin 8.2 ,buna acı su diyoruz ve dünyanın en büyük soda gölü. Dünyada hiç birinde canlı yaşamaz içinde ama Van gölünde yaşıyor. İnci Kefali aslen sazangillerden. Ekonomiye katkısı: 2000 yılında 1.2 trilyon, 2002de 10 trilyon ciro 14.000 insanın geçim kaynağı. Akarsu havzalarına sadece üreme zamanı göçer. Normalde 25 metre de gölde yaşar. Zooplanktan ve Sitoplanktan yer. Van tuzlu ve sodalı olduğu için nisan başından itibaren akarsu ağzında 1 ay bekler. Suyun sıcaklığı akarsularda uygunlaşınca girer ve yumurta bırakır ve göle geri döner.
Bu dönemde suyun yüzeyine 200-300 balık atlıyor çünkü aşağısı çok yoğun, yukarı çıkıp daha az yoğun yerlere bırakmaya çalışıyorlar. İnsanlar uzaklaşınca dere kenerlerınan martılar geliyor. Üreme göçü zamanında derelerin ağzına büyük sürülerle geliyorlar. Balıkçılar manyat ağlarıyla buradakileri topluyorlar, buradan kaçanlarsa derelere iniyor. İnsanlar burada taşlardan bentler yapıyor, dinlenmek için gelen balıklar burada yakalanıyorlar. %90ı 40-45 günlük dönemde avlanıyor. %10u 100-120 günlük ve önerilen balıkçılık döneminde avlanıyor, oysaki 1 balık 10 yumurta bırakıyor. IUCNde kırmızı listeye inci kefali de dahil edildi.
16. yy da bu balıklar geri dönerlerken avlanıyorlardı ve dışarı pazarlanıyorlardı. 70li yıllarda kış balıkçılığı yaygınlaşmaya başlamıştı. Şimdi bol balık çıkınca kilosu 1.750.000 TLye bile indiği oluyor. Yavaş yavaş kontrol altına almaya başladığımız yumurtlama dönemi balıkçılığı 5 yılda %90dan %45e indirilebilmiş, kış balıkçı sayısı ise %16.5 den %19.5 e çıkmıştır. %70 taze, %30 tuzlanmış tüketiliyor. %60I şehir dışında. Çünkü soğuk hava deposu, balık pazarı yok. Bu konuda vali ve belediye başkanından ortaklık istiyoruz. Muradiyede köyünde balıkçı eğitimi veriyoruz. Buradaki en büyük eksiklşiğimiz bir balıkçı barınağı yok, onun için kış balıkçılığı güvenli olmuyor. Sürekli köprü üstüne köprü yapılıyor, ayakları setleniyor ve balıkların geçişi sağlanamıyor. Aplangez, balık geçiş yolu yaptı. Herkesi haziranda ikinci kefali göçünü izlemeye çağırıyoruz.
Prof. Dr. Zahit Ağaoğlu VAN KEDİSİ:
Tarihçe
Kedilerin evcilleştirme işleminin MÖ 3000 yıllarında başladığı, MÖ 1600 yıllarında ise tamamen evcilleştirildiği ileri sürülmektedir. Kedilerin evcilleştirilmesinde farelerle mücadele, dini inanışlar ve talih olayları önemli rol oynamıştır.
Mısırda kutsal sayılan ve bir tanrıça olarak kabul edilerek Bastet olarak adlandırılan kedilerin öldürülmeleri idam sebebi olarak kabul edilmiştir.
Günümüzün evcil kedilerinin ataları Avrupa ve Afrika yaban kedisi olarak kabul görmektedir.
Van kedileri ile ilgili olarak Charles Texierin yaptığı araştırmalarda bu kedinin anavatanı Altay dağlarının etekleri ve Buhtarma şehri olarak gösterilmektedir.
Van kedilerine ait ilk bilgiler Hitit mücevherleri ve mühürlerinde karşımıza çıkmaktadır. Daha sonra Romalıların bu bölgeleri ele geçirmelerinden sonra roma savaş araçlarında Van kedisinin resimlerine rastlanmaktadır.
Dünya kedi ırkları arasında özel bir yere sahip olan Van kedisi; bir gözü turkuaz mavisi, diğer gözü kehribar sarısı, uzun fildişi beyaz tüyleri ve sevecen mizaçları ile insanların büyük bir beğenisini kazanmıştır. Bu güzel fiziksel özelliklerinden dolayı çağlar boyunca Anadoluda ve tüm dünyada insanların dikkatini çekmektedir. Özellikle neslinin azalmasından dolayı son yıllarda büyük bir ilgi toplamaktadır.
Van kedilerinin neslinin hızla azalmasının nedenleri arasında hızla artan şehirleşme, yöre halkının sosyal ve ekonomik durumu, salgın ve bulaşıcı hastalıklar başta gelmektedir. Bunların dışında mevcut kedilerin bilinçsizce ve rasgele çiftleşmeleri nedeniyle başta kalıtsal özellikleri olmak üzere bu hayvanların soyları yozlaşmakta ve Van kedisi özelliğini kaybetmektedir. Bunun sonucu olarak Van kedisinin değişik varyeteleri ortaya çıkmaktadır.
100.Yıl Üniversitesine bağlı Van Kedisi Araştırma Merkezi; Van kedisinin gittikçe azalan neslini korumak ve ıslah etmek, sayılarını artırmak amacıyla; bilimsel araştırmalar yapmak, saf Van kedilerinin üretilmesini sağlamak, sağlık problemlerine çözüm bulmak, genetik özelliklerini ortaya çıkarmak, laboratuar, barınak, kedi ev ve köyleri gibi tesisler kurmak suretiyle kaybolmaya yüz tutmuş olan bu genetik mirasa sahip çıkarak yörenin folklorik değer ve zenginliklerine katkıda bulunmak amacıyla 1992 yılında kurulmuştur.
Merkezin çalışma alanı yukarıdaki genel hükümler ve amaçlar doğrultusunda: başta Van Gölü Havzası olmak üzere Türkiye ve Dünyaya yayılmış olan Van kedilerinin problemleriyle ilgili çalışmalar yapmaktır.
Bu amaçla Van kedisi Araştırma Merkezi bünyesinde Van Kedisi Ana-Yavru Sağlık Dispanseri kurulmuştur. Dispanserimize müracaat eden kedi sahiplerinin kedileri için soy kütüğü, kimlik kartı ve sağlık durumlarını takip etmek için Beyaz Kart verilmektedir. Dispanserimize bu kartla başvuran bütün kedilerin her türlü muayene ve sağlık kontrolleri hiçbir ücret alınmadan yapılmaktadır. Bugüne kadar toplam 365 kedi sahibine bu kartlardan verilmiştir.
Çeşitli basın ve yayın organları ile yapılan röportajlar sonucunda il dışında bulunan Van kedilerinin de envanteri çıkarılmış olup, değişik nedenlerle merkezimize mektup veya telefon ile ulaşan kedi sahiplerine de her türlü yardımda bulunmaya çalışmaktadır. 4 yıl Ankarada ve yurtdışında Petshop fuarlarına katıldık. 30 araştırma merkezi, doktora tezleri yazdık ve bir çoğu uluslararası düzeyde dergilerde yayınlandı. Bu sayede sadece kedi değil, Van yöresi de taıtılmış oldu. İngiltere İşçi Partisi vekili sembolik çekler gönderdi ve ha la gönderiyor. Ancak bu destek bizim vekillerimizden gelmiyor. Birlikte hataları itiraf ederek kalkınmayı kamu-yerel-stk ve o yöre insanı olarak birlikte yapmaya karar verdik.
Merkezimiz tarafından belirli dönemlerde aşı kampanyaları düzenlenmekte ve kediler için çok öldürücü olabilen bakteriyal ve viral hastalıklara karşı ithal aşılar (Feligen CRP, Rabisin gibi) ücretsiz olarak bütün Van kedilerine yapılmaktadır.
Van Kedisi Araştırma Merkezi, Van Valiliği ve Van Belediyesinin düzenlediği kedi güzellik yarışmaları ile Van kedisinin tanıtımı yapılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışma aynı zamanda kedi besleyen ailelerin hem bilinçlendirilme hem de insanların bakma ve beslenmesine teşvik etmeye yöneliktir. Ayrıca bu yarışmalar yurtiçi ve yurtdışı basında ilgiyle takip edilmekte ve Van Kedilerinin tanıtımına katkıda bulunmaktadır.
Merkezimiz ile Türk Standartları Enstitüsü (TSE) arasında yapılan çalışmalar neticesinde Van Kedileri için belli standartlar ortaya konulmuştur. Bu çalışma ile Van kedilerinin göz renkleri, tüy uzunlukları ve vücut yüksekliği gibi kriterler belirli standartlara oturtulmuştur. Yine merkezimizin Posta İşletmeleri Genel Müdürlüğü nezdindeki girişimleri sonucu 1997 yılında üzerindeki Van Kedisinin resminin bulunduğu anma pulu çıkartılmıştır.
Her yıl Ankarada düzenlenmekte olan International Pet Show fuarına katılmak suretiyle Van kedilerinin tanıtımı gerçekleştirilmektedir.
Merkezimiz tarafından Van kedilerinin fizyolojik bir takım özellikleri ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. Ancak bugüne kadar kesinlikle Van kedileri üzerinde deneysel bir çalışma merkezimiz tarafından yapılmamış ve yapılmayacaktır.
100.Yıl Üniversitesi Rektörlüğü tarafından Van kedisi Araştırma Merkezi bünyesine 2000 yılı başında 65 kedi ile devredilen Van Kedisi Evinde bugün itibari ile 38 dişi, 21 erkek ve 26 yavru olmak üzere tolam 85 adet kedi bulunmaktadır. Bu dönem içerinde Kedi Evinde barındırılan tüm kedilerin karma ve kuduz aşıları yapılmış olup rutin olarak kedilerin sağlık taramaları yapılmaktadır.
Van ili içinde ve il dışından değişik gerekçelerle Kedi Evine bırakılmak istenen kediler aşılı olup olmamaları dikkate alınmaksızın 15 gün süreyle karantina odalarına alınarak gözetim altında tutulmakta ve sağlıklı oldukları tespit edilen kedilerin Kedi Evi bünyesinde barındırılan diğer kedilerle beraber olmalarına izin verilmektedir.
Kedi evini ziyaret etmek isteyen yerli ve yabancı turistlere her türlü kolaylık gösterilerek Van kedilerinin ve Kedi Evinin Türkiye ve dünyaya tanıtılması sağlanmaktadır. Halen Araştırma merkezi 3 profesör, 2 yardımcı doçent iki hizmetli ile Kedi Evinin tüm ihtiyaçları özveriyle karşılanmaya çalışılmaktadır. Ayrıca 100.Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Hastanesinin alet, malzeme, laboratuar ve diğer tüm imkanlarından yararlanılmaktadır."
Yrd. Doç. Dr. Şehabettin Öztürk- "KEHRİZLER":
Kervanların su ihtiyacını karşılamak için yeraltı tesisleri inşaa edilmiştir. Topografik sebeplerden de Vanda da yapılmıştır. Yalnızca 2 şehirde görülür. Urfa ve Van. Urfada 2 adet var. Birinin debisi düşük onun için sadece ikincisi şehire geliyor.
36-48 adet kadar Kehriz var bunlardan 20sinin güzergahı tespit edilmiştir Taşkonak köyünde bir örneği var. İlk hangi dönem inşa edildiği bilinmiyor. Urartudan başladığı tahmin ediliyor. Osmanlıda su tesisatı kehrizlerle sağlanıyordu. 5-20 km. uzunlukta, 6-10 metre derinlikte kanallar vardır. Bahçe ve tarla sulamanın yanı sıra ses, güzellik ve sohbet etkisi de yaratmıştır. Kavaklar da şehrin süslemesine yardımcı olmuştur. Hamamlar kehrizlerden su kullanır ve kehrizlerden su kullanan kahvelerin yöre halkınca tercih edildiği bilinir. Kençan adında görevlilerce temizliği yapılardı. DSİ bünyesinde kurulan Kençan ekipleri tarafından çoğunun temizliği yapılmıştır. Sofu ve Yengi kehrizlerine ait 99 adet kuyu var ki bunlarda Askeriyenin tüm su ihtiyacını karşılarlardı. 1960da da Vanın tüm su ihtiyacını, 1980 den sonra ise yarısını karşılamıştır."
Öğle Yemeği'nden sonra "Kültür Havzalarında Yaşamın Değerleri" başlıklı oturuma geçildi...
TKB Başkan Vekili (Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı) Dr. Bekir Kumbul'un yönettiği oturumda şu sunumlar yapıldı:
Ahmet Yenihan- Erbaa Belediye Başkanı; "Kelkit Havzası'nda Gelenekler ve Yaşam",
Mehmet Eriş- Ödemiş Belediye Başkanı; "Küçük Menderes Havzasında Gelenekler ve Yaşam",
Cengiz Varnatopu- TKB Encümen Üyesi (Edirne Belediye Başkanı); "Trakya ve Balkanlar'da Gelenekler ve Yaşam",
M. Seyhan Duru- Avanos Belediye Başkanı; "Kapadokya'da Gelenekler ve Yaşam"
Ahmet Yenihan- Erbaa Belediye Başkanı; "Kelkit Havzası'nda Gelenekler ve Yaşam" başlıklı konuşmasında özetle şunları söyledi:
"Yeni kalkınma vizyonu, ulusal ve ulus-altı düzeylerde kalkınma stratejilerinin hazırlanmasını gerektirmektedir.
Kent kalkınma stratejileri ve sivil insiyatiflerin yönlendiriciliğinde kalkınma, bu vizyonun parçalarıdır.
Kalkınma gündeminin yerelleşmeye yönelmesi bölgelere göre fırsatlar ortaya koyması anlamına gelmektedir.
Hükümetler yeni kalkınma vizyonunun ögelerinden yalnızca biridir. Rolleri hukuksal kurallar ile sınırlıdır. Kalkınma vizyonunu diğer ve en önemli ögesi ise sivil toplumdur.
Zenginleşmek tüm dünyada ve bütün zamanlardaki yönetimlerde başlıca amaçlardan biri olmuştur. Ancak zenginleşmenin doğru ve biçimli olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Bu temel doğrular çerçevesinde doğru kalkınma anlamındaki Kamu-Sivil-Yerel-Özel birlikteliğinin en güzel örneklerinden biri ÇEKÜL Vakfı'nın büyük destekleri ile bölgenin yıllardan beri getirdiği kültür ve varolan doğal varlıklar kaybedilmeden gerçekleştirilecektir.
Kelkit Platformu üzerinde yaşayanların içinde olmadıkları başkaları tarafından yönlendirilen bir proje değildir. O yüzden başarılı olacaktır.
Olmak zorundadır. Çünkü adı geçen projenin sahipleri o bölgenin yaşayanlarıdır. Kelkit Platformu projesi salt teknik bir çalışma da değildir. Bölgenin ruhunu kimliğini de özümseyen ve temelde eşit ortaklık ve katılıma dayalı bir yaklaşımdır.
Bizler Kelkit Platformu'nu oluşturan 5 ilin Valiliği, Üniversiteleri, 15 ilçe Belediyeleri ve ÇEKÜL Vakfı ile Kelkit Havzası'nın yaşayanları olarak kendimizi nereye, hangi ilişkiler içine, hangi ağır yüklerle birlikte koyduğumuzu belirledik ve öyle başladık bu projeye.
Kelkit havzası son yıllarda neleri kaybettiğini düşünerek değil görerek öğrendi. Düşüncesizce tüketilen değerlerin dönüşü olmayan biçimde yitirildiğini gördü. ÇEKÜL Vakfı'nın değerli Başkanı Prof. Dr. Metin SÖZENe bir kez daha teşekkürü bir borç biliyorum. Çünkü kaybettiklerimizin değerini bizlere gösterdi.
Kelkit Platformu kuşakları birbirine bağlayan değerleri koruyan öge olarak bölgenin doğru kalkınmasını sağlamak için çabalarını sürdürecektir.
Sonuç olarak Kelkit Platformu alışılagelmiş olduğu gibi Tavandan-tabana veya yaygınlaştırılmak yanlış söylemler gibi Tabandan- tavana bir sistem için değil, bölgedeki tüm unsurların katılımı ile kamu-Yerel-Sivil-Özel birlikteliğinde ve toplumu oluşturan bütün yaş, cinsiyet ve pozisyon guruplarını da içine alarak Türkiyeye değil dünyaya örnek olma iddiasındadır.
Yapanlara, yaşatanlara ve yaşatacaklara şükranlarımı arz ediyorum. Saygılarımla."
(Ahmet Yenihan'ın sonradan bize ilettiği "Erbaa'da Yaşam Kültürü" başlıklı belge için lütfen burayı tıklayınız!)
"Tarihi Kentlerde Yaşamın Değerleri"
Verilen çay molasından sonra TKB Encümen Üyesi (Kars Belediye Başkanı) Naif Alibeyoğlu, "Tarihi Kentlerde Yaşamın Değerleri" başlıklı oturumu yönetti.
Bu oturumun sunucuları ve bildiri başlıkları şöyle idi:
İris Şentürk- Antakya Belediye Başkanı; "ANTAKYAda Çok Kültürlü Komşuluklar",
Şehmus Nasıroğlu- Midyat Belediye Başkanı; "MİDYATta Çok Kültürlü Gelenekler"
Dr. Osman Gürün- Muğla Belediye Başkanı; "MUĞLAda Çok Kültürlü Mimari ve Ortak Yaşam" (Gelemedi)
Tekin Bayram- Yalvaç Belediye Başkanı; "YALVAÇda Çok Kültürlü Mahalle Yaşamı"
A. Vahap Kusen - Hasankeyf Belediye Başkanı; "Hasankeyf"
Vahap Kusen'in konuşması:
"Bugün sizlere mezopotamyanın en önemli yerleşim alanlarından bir tanesi olan Hasankeyfin onbinlerce yıllık tarihini, diğer bir değişle 6000 adet mağarasını veya savaşla alınamayan dünyanın en heybetli kalesini aynı şekilde dünyanın en büyük taş köprüsünü veya Hasankeyfi yutacak olan ILISU Baraj Projesini anlatmayacağım. Çünkü; gerek basında, gerekse yaptığımız diğer Tarihi Kentler Birliği buluşmalarından bir çoğumuzun az çok bu konuda bir bilgisi bulunmaktadır. Bunu tekrarlamanın anlamsız olduğuna inanıyorum. Bu nedenle; sizlere forumun konusunda belirtildiği gibi Hasankeyften geçmişten geleceğe yaşama kültürü hakkındaki çarpık birkaç karşılaştırma yapmak istiyorum. Zaten Hasankeyfi diğer Tarihi Kentlerden ayıran faktörde budur. Herkes kentini imar etmek için projeler çizer, bizlerse yok etmek için projeler üretiriz. El alem yaşanmayacak kadar kötü kötü durumdaki kentlerini yaşanır hale getirmek için uğraş verirken, bizler muazzam denecek kadar büyük medeniyetlerin üzerinde yaşadığı kentimizi sulara gömmek için çaba harcarız. Bunun örneklerini çoğaltmak pekala mümkündür.
Peki Hasankeyfte Geçmişte Yaşam Nasıldı?
Bunu 3 bölüm halinde anlatmanın daha iyi olacağına inanıyorum.
1.Bölüm: Tarih Öncesi Yaşam (Mağara Devri):Sizleri 12 bin yıl öncesine götürme imkanına sahip değilim. Bunu merak edip görmek isteyenler varsa, bu dönemlerde fırat ve dicle havzasında yaşayan ve tarihte mağara sakinleri olmakla tanınan Hurri Mitani, Sümer, Babil, Asur, Medler ve sayamadığım, bir çok medeniyetin yaşam alanlarını görmek ve o dönemde mağaraları kazarken çekiçlerin çıkardığı sesleri hayal etmek ve o duyguyu yaşamak istiyorsanız Hasankeyfteki mağaralar bölümünü gezerek o hazzı yaşamak mümkündür. Tarihte mağara sakinlerinin başkenti olarak kabul edilen ve o dönemden kalan 6 bin adet mağara ile Hasankeyf ilk insanların da hayatlarını idame etmeleri için önemli görevler üstlendiği bir gerçektir.
2.Bölüm: İlk Çağ ve Orta Çağda Hasankeyfde Yaşam:
İlk çağın başlarında Hasankeyfin stratejik önemi ve doğu ile batı arasında sınır teşkil ediyor olmasından dolayı doğunun savaş makinası Persler ile batının süper gücü Roma İmparatorluğu arasında büyük savaşlara sahne olduğu bilinmektedir. Ancak Perslerin yaşamları ile ilgili herhangi bir bilgiye sahip değiliz. Romalılar ise, batı sınırlarını sağlama almak için sınır üssü Hasankeyfte en büyük ve en büyük ve en heybetli kalelerini yaparak sınırlarını sağlama almışlardır. Böylece Hasankeyfteki yerleşik hayatın daha güzel hale gelmesine yardımcı olmuşlardır. Bu dönemde şehirli olma yaşantısının en güzel örneklerini yakalama imkanı bulmuşlardır. Mağara yaşantısının yanında büyük taş binaların içinde yaşamın devam ettiğine Roma döneminin içinde saltanatın hüküm sürdüğü tabanında mozayiklerin bulunduğu Büyük Saraydan anlıyoruz. Peki miraslarına konduğumuz bu insanlar nasıl yaşıyorlardı? Bunu Hasankefteki izlerden yola çıkarak görmek mümkündür. Belki o dönemde elektrik nedir bilinmiyordu. Ama yiyeceklerini soğuk hava deposunu aratmayan mağaralarda stoklayıp korumuşlardır. Yine aynı şekilde o yıllarda buzdolabı ile tanışmışız. Şaşırmayın sakın! Testiye konup mağaranın içine konulan suyun 40 derece ısıda dahi soğukluğu buzdolabının yarattığı buzdolabının yarattığı soğukluktan az değildir. Belki o dönemde pompanın ne olduğu bilinmiyordu ama birleşik kaplar usülünü uygulayarak kayaları oyup 100 metre yükseklikteki ve içinde 2000 mağaranın bulunduğu kalenin her yerinde su taşıyarak mühendislik harikaları yaratıp yaşam standartlarını yükseltmişleridir. Bir atasözümüz; çalışkan insanlar için ekmeğini taştan çıkarır diyor. O dönemdeki insanlarımız ekmeklerini taştan çıkardıkları gibi, sularını taştan çıkarmayı başarmışlardır. Kalenin kuşatma altında kaldığı dönemlerde 100 metre yüksekliğindeki kayayı merdivenler şeklinde oyarak Dicle Nehrinin tabanından gizli bir şekilde su ihtiyaçlarını karşılamışlardır. Yine aynı şekilde binlerce ton kapasitede kaya sarnıçları kazarak yağmur suyundan faydalanmak imkanı yaratmıştır. Hasankeyf M.S. 3. Yüzyılda bizanslılarla tanışmış oluyor. Bu yıllarda mağaralar, hırıstiyanlık ve ibadet mekanları olan mağara kiliselerde islami dönemde de mağara camilerle tanışmış oluyor. Hasankeyf o tarihte süryanilerin psikoposluk merkezi olarak dinsel bir görev üstlenen kutsal bir yerleşim birimi olarak insanlığa hizmet ettiğini görmekteyiz. Miladi 639 yılında Hasankeyfi Hz. Ömerin halifeliği döneminde islam ordularının şehri sulhen teslim almalarıyla şehirdeki yaşantıda kötü yönde herhangi bir değişiklik olmamış, islam kültürü ile de daha çok zenginleşmiş, dinler arasındaki hoşgörüyü de başlatmış oluyordu. Emevi, Fatımi, Hamdani ve Marvanilerin yaşama kültürlerinden her hangi bir örnek veremiyorum. Artuklular dönemi; Bu dönem yaşam standartları açısından dünya standartının çok çok üstünde olduğu bir dönemdir. Hasankeyfin en mamur hali ve orta çağın en görkemli ve yaşama açısından en güzel şehirlerindendir. Çünkü; var olan Ara, Anadolu ve Mezopotomya kültürüne Artukluların gelmesiyle bir de orta asya kültürü eklenmiş, bu eklemeyle Hasankeyfdeki yaşam kültürü bugünkü yaşam kültürümüzden çok daha güzel olduğu doruğa ulaştığı bilinmektedir. El Ceziri ve onun gibi alimlerin ve öğrencilerinin dönemine denk gelen, bu dönemde medreselerde dini ilimlerin yanında tıp, matematik, felsefe, astronomi gibi derslerin okutulduğuna dair bilgilere sahibiz. Mekanik çalışmalar alanında robotlar, su terazileri, fıskiyeler gibi bir çok mekanik aygıtların yapıldığı bilinmektedir. Bu ilimlerin yanında şehir büyük bir imardan geçmiş taş sanatının en güzel örneklerini uygulayarak evler ve saraylar inşa edilmiş ve bu yapılan yapılarda yaşam devam etmiştir. Dicle nehrinden bentler ve kanaletler vasıtasıyla bereketli topraklarda erozyona sebep olmadan her türlü tarımı yapıp, tahıl ve diğer tarım ürünlerini üretip ihtiyaçlarını karşılamışlardır. Madenleri kullanma kültürü had safhaya çıkmış, kendi adlarına bastırdıkları altın, gümüş paralarla birlikte altından yapılan mutfak malzemelerini tabak, çatal, kaşık, bıçak gibi malzemelerle evlerinin mutfaklarını süslemişlerdir. Bu zenginliğin bir örneğini yol yapımı sırasında toprak altında bulunan bir harabenin tabanından çıkarken bizzat tanık olmuşumdur. Kamyonlar dolusu sikke ve ev malzemeleri ortaya çıkmıştı. İpek yolu güzergahında bulunan Hasankeyfin o dönemde ticarete de çok önem verildiği, mağara ve diğer taş mekanlarda icra edilen el sanatları ve özellikle de doku sanatının kalıntılarından anlamak mümkündür. Özellikle mağaralarda dokuma tezgahlarının izlerinin yoğunluğu insanı hayretlere düşürmektedir. Bu topraklarda pamuğun üretiliyor olması ve hayvancılığın yoğun bir şekilde yapılıyor olmasıyla elde edilen yünlerle bu tezgahlarda kumaşa dönüşmüş. Üretilen bu kumaşlar ve diğer malzemeler Dicle Su Yolu ile Musul ve Basraya kadar ulaştırılmıştır. Öte yandan Evliya Çelebinin seyahatnamesinde söylediği gibi dünyanın en büyük taş köprüsünü yaparak Diclenin azgın sularının üzerinden geçiş sağlamış. Uzak doğudan batıya kadar birçok yere tacirler vasıtasıyla kervanlarla ticaret yapılmıştır.
Su terazileri,fıskiyeler gibi birçok mekanik aygıtların yapıldığı bilinmektedir. Bu ilimlerin yanında şehir büyük bir imardan geçmiş,ve bu yapılan yapılarda yaşam devam etmiştir. Dicle nehrinden bentler ve kanaletler vasıtasıyla bereketli topraklarda erozyona sebep olmadan her türlü tarımı yapıp,tahıl ve diğer tarım ürünlerini üretip ihtiyaçlarını karşılamışlardır. Madenleri kullanma kültürü had safhaya çıkmış,kendi adlarına bastırdıkları altın,gümüş paralarla birlikte altından yapılan mutfak malzemelerini tabak,çatal,kaşık,bıçak gibi malzemeler evlerin mutfaklarını süslemiştir. Bu zenginliğin bir örneğini yol yapımı sırasında toprak altında bulunan bir harabenin tabanından çıkarırken bizzat tanık olmuşumdur. Kamyonlar dolusu sikke ve ev malzemeleri ortaya çıkmıştır. İpek yolu güzergahında bulunan Hasankeyf in o dönemde ticarete de çok önem verildiği mağara ve diğer taş mekanlarda icra edilen el sanatları ve özelliklede dokuma sanatının kalıntılarından anlamak mümkündür. Özellikle mağaralarda dokuma tezgahlarının izlerinin yoğunluğu insanı hayretlere düşürmektedir. Bu topraklarda pamuğun üretiliyor olması ve hayvancılığın yoğun bir şekilde yapılıyor olması ile elde edilen yünlerle bu tezgahlarda kumaşa dönüşmüş. Üretilen bu kumaşlar ve diğer malzemeler Dicle su yolu ile Musul ve Basraya kadar ulaştırılmıştır. Öte yandan Evliya Çelebinin seyehatnamesinde söylediği gibi dünyanın en büyük taş köprüsünü yaparak Diclenin azgın sularının üzerinden geçiş sağlamış. Uzak Doğudan Batıya kadar birçok yere tacirler vasıtasıyla kervanlarla ticaret yapılmıştır.
Muassır Medeniyetin en güzel örneklerinin yanında yaşama dağarcığımıza bir de Başkentlik ünvanı eklenmiştir. Çünkü; Hasankeyf Artuklular Döneminde 130 yıl başkentlik yapmıştır. Refah ve zenginlik ile mutlu bir yaşam sürdüren ve Ortaçağın en ileri yaşam standardını yakalayan bu insanlar Eyyübilerin bu bölgeye hakim olmalarıyla daha da zenginleşmiş, doruğa çıkmış oluyordu. Yine o dönemde eşi benzeri olmayan medreseler, saraylar, hanlar inşa edilmiş, bölgenin sıcaklığını göz önünde bulundurarak, Hasankeyfe özgü mimari şekilleri, klima ortamını aratmayan izolasyon sistemleri ile yapılan evler bugün dahi okullarda ders kitaplarına konu olacak cinstedir. Yerin 30 metre altından geçen şehrin bütün her tarafında örümcek ağı gibi örülen ve Dicle nehrinin ortasına kadar döşenen ve büyük bir kamyonun geçebileceği bir şekilde kanalizasyon sistemleri, yer altı şehirlerinin mevcudiyeti o yıllarda insanın yaşamını idame etmede gösterdiği çabanın önemini arz etmektedir.
Güzellik timsali minarelerinde ezan okunurken hopörlörlere gerek duyulmamış. Çünkü bunları yapan mimar öyle akustik bir düzen vermiş ki; ezan sesinin en ücra köşelere gitmesini sağlamıştır. Ramazan aylarında iftar v sahur vakitleri için iftar topu atılmaya gerek duyulmamış. Çünkü; yekpare kayadan oluşan büyük bir mancınık taşının Ulu Caminin bir köşesindeki dibeğe benzer bir yerde vurulduğunda yaptığı titreşim ve çıkardığı sesle kalede yaşayan 2000e yakın ailenin iftar ve sahur vakitlerini duyurmaya yetiyordu.
Eyubi sultanı Melik Salih zamanında ekilen ve bizim için Babilin Asma Bahçelerinden dahi daha güzel olan Salihiye Bahçelerinde her türlü meyve ve sebze ihtiyaçlarını karşılamış,su değirmeninde buğdayı un edip,tandır ekmeğinin lezzeti ile beslenmiş. Tükettikleri bu ürünlerle yaşamlarını renklendirip,güzelleştirmişlerdir. Bu refahın ve güzelliklerin içinde yaşayan dönemin erkekleri işlerine daha bir şevkle sarılmış,kadınları aynı şekilde yuvasına bakmış,çocuklarını büyütmüştür. Genç kızlar 30 katlı apartman yüksekliğindeki kaledeki mağaralarda bir pencereden o muhteşem vadiyi seyrederek nakış işlemiş,evin küçük çocukları,diğer taraftaki nehir manzaralı pencereden sallarla Musula Bağdata ve Körfeze kadar ticaret yapan tacirleri Dicle Nehrinin masmavi sularının üzerinden el sallayarak uğurluyorlardı. Bu modern yaşama kültürü Moğolların bölgeye gelmesine kadar devam etmiştir. Bütün bölgeyi istila edip yakıp yıkan Hulagu, Hasnkeyfteki yaşayan insanları öldürmekle kalmayıp şehirde taş üstünde taş bırakmamıştır. Bir insanlık ve kültür soykırımı yapmıştır. O günden sonra Hasankeyf önemini yitirmiş, yaşama kültürü kötüleşerek günümüze kadar gelmiştir.
3.Bölüm:Günümüzde Hasankeyfde Yaşam:
· İçinde yaşayarak korumamız gereken mağaralarımızı, bu çağda mağarada yaşanmaz, mağarada yaşamak ilkelliktir deyip, devlet eliyle vatandaşı kaleden indirip, ortaçağın en görkemli kalıntılarını dozerle yerle bir edip yıkarak, hiçbir anlam taşımayan evler yapıp içinde yaşamaya başlamış, mağaraları kaderlerine terk ederek yok olmalarına göz yummuşuz. Bu yetmezmiş gibi 40 yıldır süregelen ILISU Baraj Projesi ile bir bilinmeze doğru sürüklemiş,sürekli göç vererek başkentlilikten ufak bir yerleşim alanına çevirmiş, çok büyük zenginliklerden açlığa itmiş, Türkiyenin en fakir ilçelerinden biri halin egelmişiz.
· Kanalizasyon sistemimiz halen yok.Atık sularımız cadde ve mahalle aralarında başıboş dolaşıyor,halk sağlığını tehdit ediyor.
· Dicle su yolunu aşmak için ilkel yöntemlerle karşı tarafa geçerken binlerce insanımız boğulmuş,karayolu köprüsüyle 30 yıl önce tanışmışız.
· Terör nedeniyle boşalan köylerle tek gelir kaynağımız olan hayvancılığı yok etmişiz.
· Şu anda yaptığımız sulama şekli ile fazla su vermek suretiyle ilkel yöntemlerle tarladaki ilaç ve gübre atıklarıyla Dicle nehirindeki canlıları yok ediyor,en verimli toprakları da Diclenin maviliğini kızıla çevirerek Basra Körfezine ihraç ediyor, topraklarımızı telef ediyoruz.
· Bir zamanların üniversite şehri Hasankeyfte eh, okulumuz var diyebiliyoruz.
· Minarelerimize aşiretler döneminde, tüfeğimizin menzilini ve delme gücünü test etmek için o güzelim motif ve ayetleri delik deşik etmişiz.
· Medreselerde, Camilerde, o güzelim ortaçağ taş evlerinden taşları sökerek, ahırlarımızı, kümeslerimizi, hiçbir anlam taşımayan evlerimizi inşa etmişiz.
· Bölgenin genelinde bulunan ve altlarından geçerken güneşin dahi görülmediği kadar büyük meşe ağaçlarını yakarak veya keserek ormanlarımızı telef edip,kupkuru bir çöle çevirmişiz.
· Su ihtiyacımızı yıllarca Diclenin kış aylarında toprak akan çamurlu suyunu içerek gidermiş, şebeke suyuyla 10 yıl önce tanışmışız.
· Arkeolojik alan deyip, şehrin tümünü halkın içinde yaşadığı bir dönemde 1. ve 2. derece sit alanı ilan edip tescillemiş, koruma altına alıp hukuki bir sorumluluk altına girmişiz. Öte yandan bazı hilelerle hukuku yok sayıp, Moğol Hükümdarı Hulagunun yaptığından daha kötüsünü yapmaya, Hasankeyfi sulara gömmek için büyük çaba sarf etmişiz ve sarf etmeye devam ediyoruz.
· Tarihine, kültürüne sahip çıkmak isteyen insanlarımızı da tehdit edip vatan haini ilan etmişiz.
Tüm bunları alt alta sıraladığımız zaman ortaçağdaki yaşama zenginliğini yok etmiş,iyi bir mirasçı olmadığımız gibi, bu kültür zenginliğinin içinde fukara yaşayıp, yaşama kültürümüzü zehir etmişiz."
Daha sonra Van Kalesi'ne bir gezi yapıldı...
Gezide Prof. Dr. Oktay Belli Urartular'dan kalan çivi yazılı bir mezarlık duvar taşını gösterdi... Üzerinde çocukların oynadığı, hayvanların otladığı... Van'da güneş erken batıyor, güneş batarken ay doğuyordu...
   
(*) Konuşma metninin tamamı şöyle: "Ülkemizin doğusunda yer alan Van Gölü Havzası M.Ö. yaklaşık 5000 yılında başlayan mimari oluşumu günümüze kadar kesintisiz bir şekilde devam etmiştir. Bölgenin, jeopolitik konumundan dolayı hemen hemen her dönemde büyük önem kazanmıştır. Van Gölü Havzasını egemenliği altına alan her uygarlık başta dini mimarlık olmak üzere sivil ve askeri alanda eşsiz mimari yapılar inşa etmiştir.
20. yüzyılın başına kadar bölgemizde mevcut olan bu eşsiz eserler savaşlar, doğal tahribat, hızla değişen ve gelişen teknolojinin olumsuz etkisi altında kalarak yok olmaktadır. Bu olumsuz şartlar özellikle bugünkü Van Şehrinin son döneminde en acımasız şekilde yaşanarak, tarihi nitelik taşıyan hiçbir eserin günümüze kadar ulaşmasını sağlayamamıştır. Bu tahribatta tüm kurum ve kuruluşların önemli etkisi olmuştur. Van Gölü Havzasında son yıllarda özellikle Eski Van Şehri, Ahlat, Adilceviz, Bitlis, Gevaş vb. merkezlerde yapılan araştırma kazısı çalışmalarında, süreklilik sağlanmaması, kurumlar arası iletişimsizlik restorasyon ve konsarvasyon çalışmalarının yapılmaması, eserlerin yok olmasına neden olmuştur.
Mimari yapılan toplumların kültürlerinin daima aynası niteliğindedir. Mimari değerlerde toplumun gelenek, örf, adet, inanç, ekonomik ve kültürel yapısını görmek mümkündür. Günümüzde çağdaş mimariyi uygularken eski mimari ve doğal değerleri koruyup gelecek kuşaklara aktarılması bir zorunluluktur.
Mimarlar Odası Van Şubesi olarak 100.Yıl Üniversitesi ile birlikte bölgedeki yapılara ait bir çok proje hazırlayıp ilgili bakanlıklara sunmuş bulunmaktayız. Bu projelerden bazılarının uygulanmasına başlanmış, diğer projelerin de bir an önce başlamasını ümit etmekteyiz.
Bu amaçla tarihi ve kültürel varlıkları ile doğaya sahip çıkıp, geçmiş ile gelecek arasında köprü oluşturacak mimari yapıların gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde aktarılmasını dileyerek, saygılar sunarım."
posted by A.T. at 14:39
Temmuz 15, 2003
Tarihi Kentler Birliği Van Buluşması -
10-13 Temmuz 2003
I. GÜN, 10 Temmuz Perşembe
Birleşmiş Milletler 2002 yılı Kültürel Miras Yılı etkinlikleri çerçevesinde 16-17 Eylül 2002de İstanbulda gerçekleştirilen Kültür Bakanları 3. Yuvarlak Masa Toplantısının teması: Somut Olmayan Kültürel Miras-Kültürel Çeşitliliğin Aynası olarak belirlenmişti.
Toplantı sonunda ilan edilen İstanbul Bildirgesinde ; UNESCOnun da insanlığın sözel ve somut olmayan mirasının başyapıtlarının ilan edilmesi girişimi anımsatıldı ve küreselleşme sürecinin, bu mirasın tekdüzeleşmesini ciddi tehdit ettiği vurgulanarak; somut olmayan mirasın sürdürülebilir kılınmasında tüm ilgili tarafların katılımıyla gerekli çalışmaların yapılması çağrısında bulunuldu...
Bu çağrıyı görev kabul eden Tarihi Kentler Birliği, yaşamın tarihsel birikimlerini içeren geleneklerden, beslenme kültürüne, müzikten sosyal dayanışma ve inançlara kadar, somut olmayan mirasın da tarihi kentleri yaratan temel girdiler arasında olduklarının bilinci içinde, 11-13 Temmuz 2003de düzenlenen Van Buluşmasının genel temasını bu konuya ayırdı...
Tarihi Kentler Birliğine üye belediyelerin Başkanlarınca yurdun farklı bölgelerinden somut olmayan mirasın anlatılıp, değerlendirildiği oturumlarda, konunun değişik açılardan uzmanları da bilimsel katkılarda bulundu ve somut olmayan mirasın anlamı ile korunması ve yaşatılması yönündeki çabalara ışık tutacak ilke ve hedefler belirlendi...
Van Buluşması, Tarihi Kentler Birliği etkinlikleri gelenekleri doğrultusunda; ev sahibi kent ve yöresinin tarihsel ve doğal mirasının ele alındığı; Van Gölü Havzasında Kültür ve Çevre Değerleri konusundaki tespitler ve durum değerlendirmesiyle başladı; havzadaki gözlem gezileriyle sürdü...
I. Gün, yurdun dört bir tarafından gelen üyeler ve ilgililerden, Van'a ilk kez gelenlerin "Van Gölü şoku"nu atlatmaya çalışmasıyla geçti! Gerçekten de haritadaki Van Gölü ile uçaktan ya da yakından görülen Van Gölü arasındaki algı farkı etkileyiciydi... TKB delegasyonu, Belediye Başkanı Şehabettin Özarslaner ve Vali Hikmet Tan'ın da "Hoşgeldiniz" katılımıyla akşam Şahmaran Merit otelinde bir araya geldiler...
posted by A.T. at 11:51
|
